کلیه درد: علت و درمان
تشخیص درد کلیه از درد کمر دشوار است. درد کلیه معمولاً عمیق‌تر است و در زیر دنده‌ها احساس می‌شود در حالی که درد عضلات کمر در اثر آسیب‌دیدگی در قسمت پایین کمر احساس می‌شود. درد کلیه می‌تواند در سمت چپ یا سمت راست و یا هر دو طرف پشت احساس شود. درمان درد کلیه به بیماری‌های زمینه‌ای بستگی دارد. برخی از مردم می‌توانند سنگ کلیه را خودبه‌خود دفع کنند و برخی از افراد باید تحت عمل جراحی قرار گیرند. با پرهیز از قرار گرفتن در شرایطی که باعث عفونت یا آسیب کلیه شود می‌توان از بروز کلیه درد پیشگیری کرد.
وظیفه کلیه‌ها چیست؟
کلیه‌ها ارگان‌هایی در بدن هستید که در قسمت بالای پشت شکم و روی عضلات کمر در سمت چپ و سمت راست بدن قرار گرفته‌اند. عملکرد و هدف کلیه‌ها دفع مایعات اضافی و مواد زائد بدن است.
علائم و نشانه‌ها
علائم همراه با درد کلیه (حاد یا مزمن) شامل درد شدیدی است که در کمر و بین دنده‌ها و باسن احساس می‌شود. متناسب با علت ایجادکننده درد، ممکن است درد از سمت پهلوها به سمت کشاله ران یا ناحیه شکم کشیده شود. برخی از علائم کلیه درد عبارتند از:
تب
دفع ادرار دردناک و همراه با سوزش
حالت تهوع
استفراغ
سرگیجه
یبوست یا اسهال
ضایعات پوستی
احساس خستگی
لرز
برخی دیگر از علائم و نشانه‌هایی که ممکن است در اثر اختلال در عملکرد کلیه‌ها ایجاد شوند عبارتند از:
طعم فلزات در دهان
تنفس بد
تورم و تنگی نفس
درد ناگهانی، تیز، شدید و موجی (گاهی درد افزایش یافته و گاهی کاهش می‌یابد) اغلب به دلیل وجود سنگ کلیه در حالب کلیه‌ها احساس می‌شود.
علائم هشداردهنده در مورد بیماری‌های کلیوی که ممکن است باعث ایجاد درد کلیه یا درد پهلو شوند عبارتند از:
وجود خون یا پروتئین در ادرار
تکرر ادرار به خصوص در هنگام شب
بالا رفتن فشار خون
تورم دست‌ها و پاها و پف‌آلود شدن اطراف چشم‌ها
آزمایش‌هایی که نشان‌دهنده تغییر غیرعادی کراتین یا نیتروژن اوره خون باشد.
به علاوه، اگر فردی مبتلا به دیابت باشد یا مشکلات مادرزادی داشته باشد که کلیه‌های او را تحت تأثیر قرار داده باشد باید به طور مرتب عملکرد کلیه‌های خود را مورد ارزیابی و معاینه قرار دهد تا اختلالات یا نارسایی کلیه مشخص شوند.
علل
بسیاری از دلایل ابتلا به بیماری‌های کلیوی که باعث درد در کلیه‌ها می‌شوند (یا درد پهلو) به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مزمن یا حادی است که عملکرد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماری‌های مادرزادی نیز می‌توانند باعث کلیه درد شوند. کلیه برخی از افراد که با برخی اختلالات و ناهنجاری‌های ژنتیکی متولد شده‌اند نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
درد کلیه یا درد پهلو ممکن است حاد، تقریباً مداوم و تیز باشد که به آن قولنج کلیه گفته می‌شود. این نوع از درد معمولاً زمانی که سنگ در کلیه ایجاد می‌شود یا زمانی که مشکلات دیگری باعث انسداد حالب که کلیه‌های را تخلیه می‌کند، به وجود می‌آید. به هر حال، فرایندهای دیگر می‌تواند باعث ایجاد درد مبهم مزمنی همراه با درد تیز کلیه شوند. برخی از علل درد کلیه‌ها یا درد پهلو عبارتند از:
عفونت مجاری ادرار
عفونت کلیه
سنگ کلیه (سنگ کلیه یا سنگ حالب)
سرطان کلیه
هر چیزی که باعث فشار بر کلیه‌های شود مانند یک تومور بزرگ
گلومرونفریت
لخته‌های خون در کلیه (ترومبوز ورید کلیوی)
بیماری کلیه پلی کیستیک (مادرزادی)
ناهنجاری‌های مادرزادی در سیستم کلیه و درنتیجه انسداد کلی یا جزئی مجاری ادرار
داروها و سمومی که باعث آسیب به بافت کلیه می‌شوند (برای مثال قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها یا مصرف بلندمدت داروهایی مانند ایبوپروفن)
کلیه درد در دوران بارداری
خونریزی کلیه (هموراژ) مانند ترومای نافذ یا ترومای بلانت (پارگی کلیه)
مراحل آخر بیماری کلیوی
تشخیص بیماری‌های کلیوی
پزشک معمولاً معاینات بالینی را انجام می‌دهد و شرح سوابق بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد. آزمایش‌های اولیه معمولاً شامل شمارش کامل سلول‌های خونی، عملکرد کلیه‌ها (کراتین و نیتروژن اوره خون) و آزمایش ادرار می‌شود و در زمان مقتضی ازمایش بارداری هم انجام می‌شود. ممکن است در اثر ضربه و آسیب‌دیدگی‌های شدید در قسمت پایین کمر، کلیه پاره شود.
در صورتی که احتمال وجود سنگ کلیه وجود داشته باشد، سی تی اسکن یا سونوگرافی کلیه انجام می‌شود، عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس از شکم نیز ممکن است انجام شود اما به طور کلی جایگزین سونوگرافی و سی تی می‌شود. از آنجا که فرد مبتلا به سنگ کلیه غالباً باید به طور مکرر عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس را انجام دهد، سونوگرافی بدون تابش می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
سی تی لگن یا شکم با کنتراست یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) و ارتوگرام ممکن است برای تشخیص بیماری‌های کلیوی از بیماری‌های غیر کلیوی به کار برده شود. این گونه آزمایش‌ها به طور معمول در صورتی که کلیه به دلیل آسیب‌دیدگی‌هایی مانند تصادفات اتومبیل، زخم گلوله، برخورد در فوتبال یا آسیب‌دیدگی در محل کار آسیب دیده باشد به کار برده می‌شوند.
درمان درد کلیه
اقدامات درمانی برای بهبود درد کلیه (درد پهلو) به علت اصلی و زمینه‌ای ایجادکننده درد بستگی دارد. عفونت و سنگ کلیه از علت‌های به وجود آورنده درد هستند که معمولاً با مصرف ایبوپروفن، کتورولاک، استامینوفن یا در برخی موارد مصرف مقداری مورفین (برای سنگ کلیه) بهبود می‌یابند. به هر حال، این روش‌ها، کاهش‌دهنده درد هستند و بیماری اصلی ایجادکننده درد را درمان نمی‌کنند. سنگ‌های کوچک کلیوی (معمولاً با قطر کمتر از ۶ میلی‌متر) در برخی از بیماران خودبه‌خود دفع می‌شود (سنگ مجرای ادرار یا سنگ حالب از طریق ادرار دفع می‌شود) و درد از بین می‌رود.
برای درمان عفونت‌هایی مانند عفونت مجرای ادرار و پیلونفریت معمولاً باید آنتی‌بیوتیک و داروهای مسکن مصرف شود. اگر سنگ کلیه مجرای ادرار را به کلی مسدود کرد یا قطر آن ۶ میلی‌متر یا بیشتر بود، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی اورولوژی باشد. در صورتی که سنگ کلیه با روش جراحی رتروگراد دفع شود، معمولاً دوره نقاهت و بهبود پس از آن کوتاه است (یک روز یا چند روز). به هر حال برخی پارگی‌های شدید کلیوی به جراحی‌های سنگین‌تری نیاز دارند. دوران نقاهت و بهبودی پس از انجام این عمل‌های معمولاً از چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد.
برخی دیگر از علل زمینه‌ای ایجادکننده درد پهلو ممکن است برای کنترل درد به درمان‌های همزمان نیاز داشته باشند. به هر حال فرد مبتلا به بیماری کلیوی یا اختلال در عملکرد کلیه نباید داروهای ضددردی که از طریق کلیه دفع می‌شوند را مصرف کند زیرا ممکن است باعث آسیب بیشتر به کلیه‌ها شود.