واریکوسل بیضه: علائم،علت و درمان قطعی
واریکوسل به حالتی گفته می‌شود که سیاهرگ‌های درون کیسه بیضه (پوست کیسه‌ای شکلی که بیضه‌ها را در خود نگه می‌دارد) بزرگ یا گشاد می‌شوند. به این سیاهرگ‌ها اصطلاحاً شبکه پیچکی گفته می‌شود. از هر ۱۰۰ نفر مرد، ۱۰ تا ۱۵ نفر به واریکوسل دچار می‌شوند. در واقع واریکوسل حالتی شبیه به واریس سیاهرگ‌های پا می‌باشد که در کیسه بیضه اتفاق می‌افتد.
واریکوسل فقط در کیسه بیضه اتفاق می‌افتد و می‌تواند منجر به کاهش تولید اسپرم و کیفیت اسپرم‌ها شود و در برخی از موارد می‌تواند ناباروری ایجاد کند. همچنین واریکوسل می‌تواند باعث کوچک شدن و چروکیدگی بیضه‌ها شود. اگر واریکوسل موجب بروز درد و ناراحتی در شما شود و یا در صورتی که قصد فرزنددار شدن داشته باشید، نیاز به انجام عمل جراحی واریکوسل خواهید داشت. به منظور کاهش عوارض احتمالی ناشی از واریکوسل، ضروری است که حتماً به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید تا در اسرع وقت، این عارضه را درمان نماید. شما می‌توانید در مورد بهترین روش درمانی برای خودتان با متخصص اورولوژی مشورت کنید.
وضعیت طبیعی در حالت عدم وجود واریکوسل چگونه است؟
دستگاه تناسلی مردان وظیفه ساختن، ذخیره کردن و حرکت دادن اسپرم را بر عهده دارد. کیسه بیضه یک کیسه تشکیل شده از پوست است که بیضه‌ها را در درون خود نگه می‌دارد. اسپرم‌ها و هورمون تستوسترون در داخل بیضه‌ها ساخته می‌شوند. اسپرم‌ها بعد از بالغ شدن از طریق لوله مارپیچی شکلی به نام اپیدیدیم که در پشت هر بیضه قرار گرفته است، از بیضه خارج می‌شوند. اسپرم از طریق لوله‌ای به نام رگ وابران از اپیدیدیم‌ها به پروستات منتقل می‌شود. در هنگام انزال، مایع زمینه‌ای سمن در پروستات با اسپرم ترکیب می‌شود و سمن را تشکیل می‌دهد. سمن از طریق مجرای پیشاب‌راه به انتهای آلت تناسلی منتقل شده و از آنجا خارج می‌شود.
طناب منوی (بند بیضه)، رگ وابران و سرخرگ بیضه‌ای که خونرسانی به بیضه‌ها را بر عهده دارد را در درون خود نگه می‌دارد. همچنین در محل طناب منوی یک شبکه پیچیده از سیاهرگ‌های متصل به هم به نام شبکه پیچکی وجود دارد که خون را از بیضه‌ها تخلیه می‌کنند. شبکه پیچکی خون موجود در سرخرگ بیضه‌ای را قبل از آنکه وارد بیضه‌ها شود، سرد می‌کند و دمای آن را پایین می‌آورد. به این ترتیب دمای خون درون بیضه‌ها به حدی می‌رسد که برای ساختن اسپرم مناسب باشد.
واریکوسل چیست؟
واریکوسل به حالتی گفته می‌شود که اندازه سیاهرگ‌های شبکه پیچکی که در کیسه بیضه‌ای واقع شده است، از حالت طبیعی بزرگ‌تر شوند. این سیاهرگ‌ها شبیه به سیاهرگ‌های واریسی در پاها هستند. واریکوسل‌ها در اوایل دوران بلوغ شکل می‌گیرند و به مرور زمان می‌توانند بزرگ‌تر شوند و راحت‌تر با چشم دیده شوند. واریکوسل بیشتر در سمت چپ کیسه بیضه اتفاق می‌افتد، زیرا آناتومی دستگاه تناسلی مردان در دو طرف یکسان نیست. البته واریکوسل ممکن است همزمان در هر دو طرف نیز تشکیل شود، اما این حالت بسیار نادر است.
چه عاملی باعث تشکیل واریکوسل می‌شود؟
بیضه‌ها از طریق اتصال به طناب منوی در جای خود نگه داشته شده‌اند. طناب نگهدارنده هر بیضه، همچنین حامل سیاهرگ‌ها، سرخرگ‌ها و اعصاب متعلق به هر غده بیضه می‌باشد. در سیاهرگ‌های سالم در داخل کیسه بیضه، یک سری دریچه‌های یک طرفه وجود دارد که خون را از داخل بیضه به کیسه بیضه می‌برند و از آنجا آن را به طرف قلب بر می‌گردانند. گاهی اوقات خون به راحتی در داخل این سیاهرگ‌ها حرکت نمی‌کند و در آنجا انباشته شده و باعث بزرگ شدن سیاهرگ می‌شود.
اصولاً هیچ عامل خطر شناخته شده‌ای برای تشکیل واریکوسل وجود ندارد و علت دقیق به وجود آمدن آن نیز ناشناخته است. واریکوسل به آرامی و در طی یک دوره زمانی طولانی تشکیل می‌شود. اغلب مردانی که به این عارضه دچار می‌شوند در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال هستند.
تشخیص علائم واریکوسل
این احتمال وجود دارد که واریکوسل هیچ گونه علائم مشخصی در شما نداشته باشد. اما علائم شایعی که ممکن است مشاهده کنید، عبارتند از:
- یک برآمدگی در یکی از بیضه‌ها
- ورم کیسه بیضه
- بزرگ شدن یا پیچ خوردن محسوس سیاهرگ‌ها در کیسه بیضه که غالباً ظاهری شبیه به یک کیسه پُر از کرم پیدا می‌کند.
- احساس یک درد مبهم و مکرر در ناحیه بیضه
عوارض احتمالی
واریکوسل می‌تواند بر روی باروری فرد تأثیرات منفی داشته باشد. این عارضه در ۳۵ درصد از مردانی که دچار ناباروری اولیه و ۷۵ تا ۸۰ درصد از مردانی که دچار ناباروری ثانویه هستند، مشاهده شده است. ناباروری اولیه به حالتی گفته می‌شود که یک زوج بعد از حداقل یک سال تلاش قادر به بچه‌دار شدن نشده باشند. در حالی که ناباروری ثانویه به حالتی گفته می‌شود که یک زوج حداقل یک بار بچه‌دار شده‌اند، اما بعد از آن دیگر قادر به باروری نیستند.
درجه‌بندی و تشخیص واریکوسل
واریکوسل‌ها بر اساس نتایج معاینات فیزیکی که بر روی آنها انجام می‌شود، به صورت قراردادی به سه نوع یا سه درجه مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند. واریکوسل‌های غیربالینی به نوعی از این ضایعه گفته می‌شود که با معاینات عادی قابل تشخیص نیست، اما در عکس‌های رادیولوژی یا سایر آزمایش‌های عکس‌برداری دیده می‌شود. این نوع از واریکوسل در مقایسه با واریکوسل‌های بالینی اندازه کوچک‌تری دارد و نرخ ترمیم آنها مشخص نیست. واریکوسل‌های درجه ۱ تا ۳ به عنوان واریکوسل‌های «بالینی» شناخته می‌شوند، زیرا فقط از طریق معاینه فیزیکی قابل تشخیص هستند. این نوع از واریکوسل‌ها به خاطر مشکلاتی از قبیل درد و ناراحتی یا ناباروری که برای فرد ایجاد کرده است، تحت درمان قرار می‌گیرند.
تشخیص واریکوسل از طریق روش‌های مختلفی شامل ونوگرافی، سونوگرافی، ترموگرافی، سینتی‌گرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی انجام می‌گیرد. ونوگرافی به عنوان بهترین آزمایش تشخیصی برای واریکوسل شناخته می‌شود، اما یک آزمایش تهاجمی است که از طریق کاتتریزاسیون سیاهرگ‌های بزرگ پا به منظور دسترسی به دستگاه تناسلی انجام می‌شود. ونوگرافی را می‌توان همراه با آمبولیزاسیون با استفاده از بالن‌ها یا کویل‌های مخصوص برای درمان واریکوسل به طور همزمان انجام داد. سونوگرافی داپلر یک روش تشخیصی دیگر است که حالت تهاجمی کمتری نسبت به ونوگرافی دارد و نتایج حاصل از آن نیز به خوبی با نتایج ونوگرافی مطابقت دارد. این روش از طریق تشخیص جریان خون سیاهرگی در واریکوسل‌ها عمل می‌کند. ترموگرافی، سینتی‌گرافی، ام آر آی و سی تی اسکن همگی روش‌هایی هستند که به خاطر هزینه بالا و فقدان مطالعات کافی در زمینه کاربرد آنها برای تشخیص واریکوسل، برای این منظور چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
روش‌های درمان واریکوسل
واریکوسل همیشه نیاز به درمان ندارد، اما در شرایط زیر ممکن است نسبت به درمان آن اقدام کنید:
- واریکوسل باعث درد و ناراحتی شما شده است.
- واریکوسل باعث بدشکلی بیضه‌های شما شده است.
- واریکوسل باعث ناباروری شما شده است.
- شما در صدد هستید که از روش‌های کمک باروری استفاده کنید.
این عارضه در برخی از افراد می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در عملکرد طبیعی بیضه‌ها شود. در این صورت هر چقدر زودتر نسبت به درمان آن اقدام شود، شانس بهبود تولید اسپرم در بیمار بیشتر خواهد بود. گاهی اوقات پوشیدن لباس زیر تنگ و یا یک بیضه‌بند می‌تواند موجب حمایت از بیضه‌ها و تسکین درد و ناراحتی شما گردد. اگر علائم واریکوسل شدیدتر شود ممکن است برای درمان آن به روش‌های پیشرفته‌تری از قبیل واریکوسلکتومی و امبولیزاسون واریکوسل نیاز باشد.
واریکوسلکتومی
عمل جراحی واریکوسلکتومی یک جراحی سرپایی است که در بیمارستان انجام می‌شود. در طی این عمل، یک متخصص واریکوسل و اورولوژی از طریق شکم شما به بیضه‌ها دسترسی پیدا می‌کند و سیاهرگ‌های غیرطبیعی را مهار می‌نماید. به این ترتیب خون موجود در سیاهرگ‌های غیرطبیعی به سیاهرگ‌های سالم منتقل می‌شود. در مورد چگونگی آماده شدن برای این جراحی و نتایج قابل انتظار از آن با پزشک خود مشورت کنید.
آمبولیزاسیون واریکوسل
آمبولیزاسیون واریکوسل یک عمل سرپایی با خاصیت تهاجمی کمتر است که طی آن یک کاتتر کوچک به درون یکی از سیاهرگ‌های کشاله ران یا گردن وارد می‌شود. سپس یک سیم‌پیچ (کویل) از طریق کاتتر به محل واریکوسل فرستاده می‌شود و مسیر سیاهرگ‌های درگیر را مسدود می‌کند تا خون به آنها وارد نشود.
خطرات و عوارض درمان واریکوسل
در هنگام تصمیم‌گیری برای درمان واریکوسل باید حتماً به عوارض و خطرات آن نیز توجه کرد. نرخ کلی عوارض ناشی از این عمل از حدود ۱% در جراحی واریکوسلکتومی تا ۴% در روش لاپاراسکوپی و ۱۰% در روش رادیولوژی متغیر است (با احتساب مشکلات تکنیکی). مهم‌ترین خطر مربوط به روش انسداد رادیولوژیکی آن است که ممکن است نتوان به سیاهرگ‌های واریکوسل دسترسی پیدا کرد و یا آنها را مسدود نمود (شکست تکنیکی). به طور کلی هر چند فهرست عوارض احتمالی ناشی از درمان واریکوسل خیلی طولانی است، اما به خاطر داشته باشید که شانس ابتلاء به این عوارض در عمل بسیار کم است.