علائم و درمان نارسایی کلیه (کم کاری مزمن و ازکار افتادن)
کلیه‌ها ارگان‌هایی هستند که مواد زائد خون را فیلتر می‌کنند. کلیه‌ها همچنین فشار خون، تعادل الکترولیت‌های بدن و تولید سلول‌های قرمز خون را در بدن تنظیم می‌کنند. برخی از علل نارسایی‌های کلیه قابل درمان بوده و می‌توان عملکرد کلیه‌ها را به حالت اولیه آنها بازگرداند. متأسفانه در برخی موارد نارسایی کلیه یک بیماری پیش‌رونده و غیرقابل برگشت است. در صورتی که کلیه‌ها به طور کامل از کار بیفتند، تنها گزینه درمانی برای معالجه آنها دیالیز یا پیوند کلیه است.
نارسایی کلیه چیست؟
نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها قادر نباشند که مواد زائد خون را به درستی فیلتر کنند. عوامل زیادی در سلامت و عملکرد کلیه‌ها دخیل هستند که برخی از آنها عبارتند از:
قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های محیطی و سموم
برخی بیماری‌های حاد یا مزمن
کم‌آبی شدید بدن
آسیب‌دیدگی کلیه‌ها
تجمع مقادیر زیاد سموم باعث اختلال در عملکرد کلیه‌ها و نارسایی کلیه می‌شود که در صورتی که تحت مداوا قرار نگیرد می‌تواند مهلک باشد.
علل نارسایی کلیوی چیست؟
افرادی که به یک یا چند بیماری از بیماری‌های زیر مبتلا باشند بیشتر در معرض ابتلا به نارسایی کلیه قرار دارند:
قطع گردش جریان خون به سمت کلیه‌ها
قطع ناگهانی گردش جریان خون به سمت کلیه‌ها می‌تواند باعث ابتلا به نارسایی کلیه شود. برخی از بیماری‌ها که باعث قطع گردش جریان خون به سمت کلیه‌ها می‌شوند عبارتند از:
حمله قلبی
بیماری‌های قلبی
زخم شدن کبد یا نارسایی کبد
کم‌آبی بدن
سوختگی شدید
واکنش‌های آلرژیک
عفونت‌های شدید مانند سپسیس
داروهای فشار خون و داروهای ضدالتهابی می‌توانند باعث ایجاد محدودیت در گردش جریان خون شوند.
مشکلات دفع ادرار
وقتی که بدن قادر به دفع ادرار نباشد، سموم در کلیه‌ها جمع می‌شوند. برخی از سرطان‌ها مانند سرطان پروستات، سرطان کولون، سرطان گردن رحم و سرطان مثانه باعث انسداد مجاری ادرار می‌شوند. برخی بیماری‌های دیگر نیز ممکن است باعث اشکال در دفع ادرار و نهایتاً کم‌کاری کلیوی شوند که عبارتند از:
سنگ کلیه
بزرگ شدن پروستات
لخته شدن خون در مجرای ادرار
آسیب‌دیدگی عصب‌هایی که کنترل مثانه را به عهده دارند.
علل دیگر
برخی از بیماری‌هایی که ممکن است باعث نارسایی کلیه شوند عبارتند از:
لخته شدن خون در کلیه‌ها یا اطراف آنها
عفونت
تجمع سموم ناشی از فلزات سنگین
مواد مخدر و مصرف مشروبات الکلی
واسکولیت که تورم عروق خونی است.
لوپوس که یک بیماری خودایمنی است و باعث ایجاد التهاب در ارگان‌های مختلف بدن می‌شود.
گلومرونفریت که التهاب عروق خونی کوچک کلیه‌ها است.
سندرم همولیتیک اورمیک که شامل تجزیه گلبول‌های قرمز به دلیل بروز عفونت‌های باکتریایی می‌شود و عموماً در روده‌ها مشاهده می‌شود.
میلوم متعدد که سرطان سلول‌های پلاسما در مغز استخوان است.
اسکلرودرمی که یک بیماری خود ایمنی است و بر پوست تأثیر می‌گذارد.
پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک که اختلالی است که در آن لخته‌های خون در عروق خونی کوچک شکل می‌گیرد.
داروهای شیمی‌درمانی که داروهایی هستند که برای درمان سرطان و بیماری‌های خود ایمنی مصرف می‌شوند.
رنگ‌هایی که در برخی از آزمایش‌های تصویربرداری استفاده می‌شوند.
برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها
انواع نارسایی کلیه
پنج نوع نارسایی کلیوی وجود دارد:
نارسایی حاد پیش کلیوی
گردش کم جریان خون به سمت کلیه‌های می‌تواند باعث نارسایی پیش کلیوی حاد در کلیه‌ها شود. بدون گردش کافی جریان خون، کلیه‌ها قادر به فیلتر کردن سموم در خون نیستند. این نوع از کم‌کاری کلیوی زمانی درمان می‌شود که عامل کاهش‌دهنده گردش جریان خون تشخیص داده شود.
نارسایی حاد کلیوی
نارسایی حاد کلیوی می‌تواند به دلیل آسیب‌دیدگی مستقیم کلیه‌ها مانند وارد آمدن ضربات فیزیکی به کلیه یا تصادف ایجاد شود. از برخی دیگر از علل ابتلا به این بیماری می‌توان به تجمع سموم و ایسمیک اشاره کرد که باعث کمبود اکسیژن در کلیه‌ها می‌شوند. ایسمیک ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
خونریزی شدید
شوک
انسداد عروق خونی وابسته به کلیه‌ها
گلومرولونفریت که التهاب فیلترهای ریز درون کلیه است.
نارسایی مزمن پیش کلیوی
وقتی که به مدت طولانی به اندازه کافی خون به کلیه‌ها نمی‌رسد، کلیه‌ها جمع شده و توانایی انجام وظایف خود را از دست می‌دهند.
نارسایی مزمن کلیوی
این زمانی اتفاق می‌افتد که آسیب‌دیدگی‌های بلند مدت در کلیه‌ها باعث بیماری‌های داخلی کلیه شده باشند. بیماری‌های داخلی کلیوی به دلیل آسیب‌دیدگی مستقیم کلیه‌های مانند خونریزی شدید یا کمبود اکسیژن به وجود می‌آیند.
نارسایی‌های مزمن پس کلیوی
انسداد بلند مدت مجرای ادرار که باعث جلوگیری از دفع ادرار می‌شود می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی کلیه‌ها شود.
تشخیص
آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص نارسایی‌های کلیوی وجود دارد که عبارتند از:
آزمایش ادرار
نمونه ادرار می‌تواند برای تشخیص هر گونه اختلالی شامل وجود غیرطبیعی پروتئین یا قند که در ادرار ممکن است وجود داشته باشند مورد آزمایش قرار گیرد. پزشک ممکن است معاینات رسوب ادراری را انجام دهد که در آن میزان گلبول‌های سفید و قرمز خون، سطح بالای باکتری‌ها و تعداد کست های سلولی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
آزمایش حجم ادرار
اندازه‌گیری خروجی ادرار یکی از ساده‌ترین آزمایش‌هایی است که به تشخیص نارسایی کلیوی کمک می‌کند. برای مثال، خروجی کم ادرار ممکن است به دلیل عارضه‌های کلیوی مانند انسداد ادرار که به دلیل ابتلا به بیماری‌ها و آسیب‌دیدگی‌های مختلفی ایجاد می‌شود به وجود آید.
آزمایش خون
آزمایش خون برای اندازه‌گیری مواد درون ادرار که به وسیله کلیه‌ها فیلتر می‌شوند مانند نیتروژن اوره و کراتین انجام می‌شود. افزایش ناگهانی سطح این مواد نشان‌دهنده نارسایی کلیوی حاد است.
تصویربرداری
آزمایش‌هایی مانند سونوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن تصویرهایی را از کلیه‌ها و مجاری ادرار ارائه می‌دهند. با وجود این عکس‌ها، پزشک قادر خواهد بود که انسداد یا اختلالات کلیوی را تشخیص دهد.
نمونه‌برداری از بافت کلیه
نمونه بافت برای تشخیص انباشت مواد، زخم شدن کلیه‌ها یا عفونت‌های احتمالی تجویز می‌شود. بیوپسی کلیه برای جمع‌آوری نمونه بافت به کار برده می‌شود. بایوپسی یک عمل ساده است که معمولاً در حالت هوشیاری انجام می‌شود. با بیحسی موضعی هر گونه ناراحتی احتمالی کم می‌شود. نمونه‌ها به وسیله سوزن بیوپسی که از طریق پوست وارد کلیه‌ها می‌شود جمع‌آوری می‌شوند. تجهیزات اشعه ایکس یا سونوگرافی برای کمک به پزشک در هدایت سوزن‌ها به سمت کلیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان
چندین روش درمانی برای درمان نارسایی کلیوی وجود دارد اما نوع درمان به علت نارسایی کلیوی بستگی دارد. پزشک می‌تواند به شما در تشخیص مناسب‌ترین گزینه درمانی کمک کند. برخی از این روش‌های درمانی عبارتند از:
دیالیز
در دیالیز به کمک تجهیزات ماشینی، خون بیمار فیلتر و پالایش می‌شود. این دستگاه کار کلیه را انجام می‌دهد. بر اساس نوع دیالیزی که باید انجام دهید، ممکن است دستگاه‌های بزرگ به شما وصل شده یا از کیسه‌های کاتتر قابل حمل استفاده شود. رژیم غذایی کم پتاسیم و کم‌سدیم معمولاً در هنگام انجام فرایند دیالیز تجویز می‌شود. دیالیز، نارسایی و کم‌کاری کلیه را درمان نمی‌کند اما را در صورتی که آن را مرتب انجام دهید، طول عمر شما افزایش می‌دهد.
پیوند کلیه
یکی دیگر از گزینه‌های درمانی برای نارسایی کلیه، پیوند کلیه است اما معمولاً پیدا کردن کلیه‌ای که با بدن شما سازگار باشد زمان می‌برد. مزیت پیوند کلیه این است که کلیه جدید به درستی کار می‌کند و نیازی به دیالیز نخواهد داشت. عیب این روش نیاز به استفاده از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن است که باید پس از انجام عمل جراحی مصرف شوند. این داروها عوارض جانبی دارند که می‌تواند خطرناک باشد. همچنین عمل جراحی پیوند کلیه در صورتی که موفقیت‌آمیز نباشد ممکن است مهلک باشد.
پیشگیری از نارسایی کلیه
رعایت برخی از نکات می‌تواند احتمال ابتلا به نارسایی کلیوی را کاهش دهد. دستورالعمل‌های مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک را رعایت کنید. استفاده مقادیر زیاد برخی از این داروها (حتی داروهای معمولی مانند آسپیرین) می‌تواند سطح سموم را در مدت زمان کوتاهی افزایش دهد که باعث اختلال در عملکرد کلیه می‌شود. تا آنجا که امکان دارد باید کمتر در معرض مواد شیمیایی مانند تمیزکننده‌های خانگی، تنباکو، آفت‌کش‌ها و مواد سمی دیگر قرار بگیرید. بسیاری از بیماری‌های کلیوی یا بیماری‌های مجاری ادرار وقتی که به درستی مدیریت نشوند باعث نارسایی کلیه می‌شوند. به دستورات پزشک عمل کرده، همیشه داروها را مطابق نظر پزشک مصرف کرده و سبک زندگی سالم را مورد توجه قرار دهید.