سوزش ادرار

سوزش ادرار (درد هنگام ادرار) در زنان و مردان: علل و درمان

سوزش و درد هنگام ادرار عموماً نشان دهنده عفونت مجاری ادراری (UTI) است. البته علل متفاوتی برای درد و سوزش هنگام ادرار کردن وجود دارد. سوزش ادرار در میان بانوان شایع‌تر است و در بین آقایان نیز بیشتر در سنین بالا مشاهده می‌شود. در صورت تحمل درد هنگام ادرار کردن حتماً باید برای بررسی وضعیت و تشخیص مشکل به متخصص اورولوژی مراجعه نمود. سوزش ادرار عارضه‌ای شایع است و مشکل درصد قابل توجهی از مراجعین اورولوژی محسوب می‌شود.

متخصص اورولوژی پس از معاینه و بررسی سابقه پزشکی برای تشخیص علت بروز علائم درد و سوزش هنگام ادرار کردن دستور آزمایش می‌دهد.

پزشک از بیمار سوال می‌کند که آیا درد هنگام ادرار کردن با علائم دیگری از قبیل موارد زیر همراه است یا خیر:

تب
ترشح غیرطبیعی
درد پهلو
پزشک همچنین سوال می‌کند که آیا سوزش ادرار تغییرات زیر را در جریان ادرار به دنبال داشته است یا خیر:

کم فشاری ادرار و خروج ادرار به صورت قطره قطره
دشواری در خروج اولیه ادرار
تکرر ادرار یا فوریت ادراری
سوزش ادرار گاهی با تغییرات ظاهری ادرار نیز همراه است و در برخی بیماران علائم زیر نیز مشاهده می‌شود:

تغییر رنگ ادرار
تغییر حجم ادرار
وجود خون در ادرار
وجود چرک در ادرار
کدر شدن ادرار

علل سوزش ادرار

عفونت مجاری ادراری (میزراه، مثانه یا کلیه) شایع‌ترین علت درد و سوزش هنگام ادرار است. سیستیت (التهاب مثانه)، پیلونفریت (عفونت کلیه)، پروستاتیت (التهاب پروستات) و اورتریت (عفونت میزراه یا مجرایی که ادرار را از مثانه خارج می‌کند) شایع‌ترین گونه‌های عفونت مجاری ادراری محسوب می‌شود. علائم بیماری‌های جنسی مقاربتی نیز مشابه علائم سوزش و درد هنگام ادرار کردن است.

دیگر علل سوزش ادرار عبارت است از:

آسیب دیدگی: تحریک یا صدمه موضعی ناشی از سوندگذاری یا تماس جنسی
بدشکلی‌ها یا انسدادهای کالبدشناختی: انسداد ناشی از بزرگ شدن پروستات یا تنگی مجاری خروج ادرار
درد مربوط به ضایعه‌های خارجی روی دستگاه تناسلی: بیمار در اثر ریختن ادرار روی زخم‌ها دچار درد و سوزش می‌شود.
واکنش یا تحریک خارجی: گرفتن مرتب دوش واژن یا استفاده مداوم از فراورده‌های تحریک کننده یا حساسیت زا
عامل هورمونی: عوارض یائسگی مانند خشکی واژن
عارضه‌های عصب شناختی: هر گونه عارضه عصبی که تخلیه مثانه را دشوار کند.
سرطان: سرطان میزراه (مجرای خروج ادرار)، مثانه، پروستات، واژن یا فرج یا آلت تناسلی
ابتلا به عارضه‌هایی مانند دیابت شیرین و بیماری‌های مزمن سرکوب کننده سیستم ایمنی

علائم ادرار دردناک

علائم ادرار دردناک زنان و مردان یکسان نیست، اما هر دو گروه معمولاً سوزش، تیر کشیدن یا خارش را تجربه می‌کنند. درد در شروع ادرار یا پس از آن حس می‌شود. درد شروع ادرار غالباً علامت عفونت داشتن مجاری ادراری است. درد پس از ادرار کردن علامت وجود مشکل در مثانه یا پروستات است. بسیاری از بیماران مرد قبل و بعد از ادرار کردن نیز در آلت تناسلی احساس درد دارند. علائم بیماران زن داخلی یا خارجی است. درد بیرون ناحیه واژن از التهاب یا تحریک این پوست حساس نشأت می‌گیرد. درد داخلی گاهی علامت عفونت مجاری ادراری است.

تشخیص

متخصص ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و از بیمار سوالاتی درباره سلامت عمومی و تجربه‌های قبلی سوزش ادرار می‌پرسد که شامل اطلاعات درباره تکرر ادرار و سابقه اجتماعی و جنسی می‌شود. گستردگی معاینه تا حدی به اطلاعاتی بستگی دارد که بیمار در اختیار پزشک قرار می‌دهد. معاینه معمولاً شامل معاینه شکم و غالباً معاینه بخش خارجی دستگاه تناسلی و معاینه زنان می‌شود.

نمونه ادرار نیز گرفته می‌شود. متخصص غالباً تست کاغذی ادرار را در مطب انجام می‌دهد تا اطلاعات بیشتری درباره علت سوزش ادرار به دست بیاورد. وجود باکتری و خون، دو علامت متداول عفونت مجاری ادراری، با انجام تست کاغذی مشخص می‌شود. سپس نمونه برای بررسی با میکروسکوپ و تایید وجود خون یا گلبول‌های سفید به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. کشت ادرار برای بررسی رشد باکتری‌ها انجام می‌شود تا عفونت باکتریایی تایید و نوع دقیق باکتری عامل عفونت تعیین شود.

درمان

درمان درد و سوزش ادرار به علت بروز درد بستگی دارد. نخستین اقدام این است که مشخص شود منشأ درد هنگام ادرار کدام یک از موارد عفونت، التهاب، عامل‌های مربوط به رژیم غذایی یا ناراحتی‌های پروستات و مثانه است.

شایع‌ترین دلیل سوزش ادرار عفونت مجاری ادراری است که با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. پزشک با توجه به الگوی فعلی عفونت‌های مجاری ادراری در جامعه بهترین دارو را انتخاب می‌کند. اگر کشت ادرار نشان دهنده وجود باکتری مقاوم به آنتی بیوتیک اولیه باشد، پزشک دارو را پس از مشاهده نتایج کشت ادرار تغییر می‌دهد.

اگر دلیل درد و سوزش ادرار عفونی نباشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های دیگری را می‌دهد و درمان‌های دیگری را امتحان می‌کند. مسکن نیز گاهی اوقات به صورت داروی ضد درد عمومی یا فراورده خاص از بین برنده درد مجاری ادراری مصرف می‌شود. رعایت دقیق دستور مصرف دارو الزامی است. التهاب ناشی از تحریک پوست معمولاً با پرهیز از علت تحریک درمان می‌شود. درد و سوزش هنگام ادرار که نتیجه بیماری‌های پروستات یا مثانه است، با درمان عارضه اصلی برطرف می‌شود.

بررسی‌های دقیق‌تر برای تشخیص علت سوزش و درد ادرار
عفونت غیرپیچیده مجاری ادراری معمولاً به آزمایش‌های بیشتر نیاز ندارد. اما اگر عفونت مکرر باشد، ارزیابی‌های بیشتری مانند سونوگرافی یا سیستوسکوپی نیز باید انجام شود.

پیشگیری

نوشیدن مایعات فراوان، ادرار کردن قبل از خواب و بعد از رابطه جنسی، نگه نداشتن ادرار برای مدت طولانی و رعایت بهداشت احتمال عفونت کردن مجاری ادراری را کاهش می‌دهد. البته هیچ تضمینی وجود ندارد که با رعایت این توصیه‌ها بتوانید به طور صد در صد از سوزش ادرار جلوگیری کنید. چنانچه از درد و سوزش هنگام ادرار کردن رنج می‌برید، از مصرف هر گونه فراورده تحریک کننده روی دستگاه تناسلی خودداری کنید.