تکرر ادرار(مثانه تحریک‌پذیر) در مردان و زنان: دلایل و درمان
آیا به طور مکرر به دستشویی می‌روید؟ مشکل شما در اصطلاح علمی تکرر ادرار نامیده می‌شود. در بسیاری از افراد مثانه قادر است تا زمان رفتن به دستشویی، که به طور معمول چهار تا هشت بار در روز می‌باشد، ادرار را در خود نگه دارد. نیاز به دفع ادرار بیش از هشت بار در روز یا بیدار شدن از خواب در طول شب برای تخلیه مثانه می‌تواند به معنای نوشیدن بیش از حد مایعات و یا بلافاصله پیش از زمان خواب باشد. این وضعیت می‌تواند حاکی از وجود یک بیماری و یا بیماری مجاری ادراری نیز باشد.
چنانچه تکرر ادرار در زندگی شما اختلال ایجاد کند و یا با علائمی همچون تب، درد کمر یا لگن، استفراغ، لرز، افزایش اشتها یا تشنگی، خستگی، ادرار خونی یا تغییر رنگ ادرار، و یا ترشح از آلت تناسلی مردانه یا واژن همراه شود، مراجعه به متخصص اورولوژی ضروری است.
تکرر ادرار چیست؟
تکرر ادرار نیاز به تخلیه ادرار بیش‌ازحد معمول است. ادرار می‌تواند به طور ناگهانی حمله کرده و موجب از دست دادن کنترل مثانه توسط شما گردد. در این وضعیت شما ممکن است احساسی ناخوشایند، شبیه به پر بودن بیش‌ازحد مثانه را تجربه کنید. از این عارضه با عنوان مثانه بیش‌فعال نیز یاد می‌شود. تخلیه ادرار هر دو ساعت یک‌بار یا بیشتر ازنظر پزشکان تکرر ادرار تلقی می‌شود. کلید درمان تکرر ادرار پرداختن به علت اصلی این اختلال است.انواع مشکلات بی اختیاری ادرار شامل اضطرار ، فشار و سرریزی می باشد.
علائم
علائم به علت تکرر ادرار شما بستگی دارد.
علائم عفونت مجرای ادرار
عفونت مجرای ادرار می‌تواند در هر نقطه از سیستم ادراری گسترش یابد، اما اغلب در مثانه و پیشابراه بروز پیدا می‌کند. این علائم در زنان شایع‌تر از مردان است چرا که جریان ادرار در زنان کوتاه‌تر است. این امر امکان حرکت آسان‌تر باکتری‌ها به سمت مثانه را افزایش می‌دهد. علائم اولیه عفونت مجرای ادرار عبارت‌اند از:
- نیاز به دفع مکرر ادرار
- درد یا سوزش هنگام ادرار
- بوی تند ادرار
- درد در ناحیه شکم
با گسترش عفونت، شما ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تب
- لرز
- از دست دادن کنترل مثانه
- حالت تهوع
علائم مثانه بیش‌فعال
تکرر ادرار یکی از علائم مثانه بیش‌فعال است. علائم دیگر عبارت‌اند از:
- عدم توانایی در نگه‌داشتن ادرار
- نشت ادرار
- بیدار شدن مکرر در طول شب برای دفع ادرار، که شب‌ادراری نامیده می‌شود.
علل تکرر ادرار
تکرر ادرار می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات متعدد از سنگ کلیه گرفته تا نوشیدن بیش‌ازحد مایعات باشد. چنانچه تکرر ادرار با تب، نیاز فوری به دفع ادرار، و درد یا ناراحتی در ناحیه شکم همراه شود، شما ممکن است به عفونت مجرای ادرار مبتلا باشید. دیگر علل احتمالی تکرر ادرار عبارت‌اند از:
- دیابت: تکرر ادرار همراه با حجم بالا و غیرطبیعی اغلب یکی از علائم اولیه دیابت نوع ۱ و ۲ است که در آن بدن تلاش می‌کند تا از طریق ادرار خود را از شرگلوگز مصرف نشده رها سازد.
- بارداری: از هفته‌های نخست بارداری رحم در حال رشد مثانه را تحت‌فشار قرار داده و موجب تکرر ادرار می‌گردد.
- مشکلات پروستات: بزرگ شدن پروستات می‌تواند مجرای ادراری (لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌سازد) را تحت‌فشار قرار داده و جریان ادار را مسدود نماید. این امر موجب تحریک‌پذیری دیواره مثانه می‌گردد. مثانه حتی با وجود حجم کم ادرار به تدریج منقبض شده و تکرر ادرار را موجب می‌شود.
- مثانه دردناک: این عارضه که علت آن ناشناخته است با درد مثانه و ناحیه لگن همراه است. در اغلب موارد، علائم شامل نیاز فوری و / یا مکرر به دفع ادرار است.
- مصرف داروهای ادرارآور: این داروها که برای درمان فشارخون بالا و یا تجمع مایعات در کلیه و تخلیه مایعات اضافی از بدن استفاده می‌شود، موجب تکرر ادرار می‌گردد.
- سکته مغزی و یا دیگر بیماری‌های عصبی: آسیب به اعصاب تغذیه‌کننده مثانه می‌تواند به ایجاد اختلالاتی در عملکرد مثانه، ازجمله نیاز مکرر و ناگهانی به دفع ادرار منتهی شود. از عللی که دارای شیوع کمتر هستند، می‌توان به سرطان مثانه، اختلال عملکرد مثانه، و پرتودرمانی اشاره کرد. در اغلب موارد، تکرر ادرار نشانه‌ای از یک اختلال نیست، بلکه خود یک اختلال محسوب می‌شود. در افراد مبتلابه مثانه بیش‌فعال، انقباضات غیرارادی مثانه منجر به ادرار مکرر و اغلب فوری می‌گردد، به این معنا که شما باید بلافاصله به دستشویی بروید، حتی اگر مثانه شما پر نباشد. به‌علاوه این اختلال ممکن است یک یا چند مرتبه در طول شب برای تخلیه مثانه شما را از خواب بیدار کند.
- هوای سرد: در هوای سرد، بدن شما تلاش می‌کند تا از طریق محدود کردن عروق خونی و کاهش جریان خون به پوست گرمای درونی خود را حفظ کند. تنگی عروق خونی موجب بالا رفتن فشارخون می‌گردد، زیرا همان میزان خون باید در فضای کمتر جریان پیدا کند. به منظور تنظیم فشارخون، کلیه بخشی از مایعات اضافی را از خون جدا می‌سازد تا حجم خود را کاهش دهد. زمانی که مثانه شما با مایعات اضافی پر می‌شود، نیاز به دفع ادرار احساس می‌شود. علاوه بر این، پری مثانه موجب از دست دادن گرما توسط بدن می‌شود، بنابراین ادرار فوری به حفظ گرمای درونی بدن کمک می‌کند.
تشخیص
برای تشخیص علت تکرر ادرار، پزشک یک معاینه بالینی انجام خواهد داد و با پرسیدن سؤالات زیر به بررسی سوابق پزشکی شما می‌پردازد:
- آیا دارو مصرف می‌کنید؟
- آیا علائم دیگری را نیز تجربه می‌کنید؟
- آیا این مشکل تنها در طول روز بروز می‌کند یا هنگام شب هم با آن مواجه هستید؟
- آیا بیش‌ازحد معمول مایعات می‌نوشید؟
- آیا ادرار شما تیره‌تر یا روشن‌تر از معمول است؟
- آیا الکل یا نوشیدنی‌های کافئین دار می‌نوشید؟
بسته به یافته‌های حاصل از معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی، پزشک شما ممکن است انجام تست‌های زیر را تجویز نماید:
- تست ادرار: بررسی میکروسکوپی ادرار که شامل تعدادی از آزمایشات برای تشخیص و اندازه‌گیری ترکیبات مختلف ادرار، نیز می‌شود.
- سیستومتری: تستی که به‌منظور بررسی چگونگی عملکرد مثانه فشار داخل مثانه را اندازه‌گیری می‌کند. هدف از سیستومتری تشخیص احتمال وجود اختلال در یک عضله یا عصب و ایجاد مشکلاتی در چگونگی نگهداری یا دفع ادرار توسط مثانه است.
- سیستوسکوپی: تستی که امکان مشاهده داخل مثانه و پیشابراه را با استفاده از یک ابزار نازک سبک به نام سیستوسکوپ برای پزشک فراهم می‌آورد.
- تست‌های عصبی: تست‌ها و معاینات تشخیصی که به پزشک در تأیید یا رد وجود یک اختلال عصبی کمک می‌کند.
- سونوگرافی: تست تصویربرداری تشخیصی با استفاده از امواج صوتی برای نمایش ساختار داخلی بدن.
درمان تکرر ادرار
درمان تکرر ادرار مشکل اساسی ایجادکننده این عارضه را موردبررسی قرار می‌دهد. برای مثال، چنانچه علت این عارضه دیابت باشد، درمان شامل کنترل سطح قند خون است. درمان مثانه بیش‌فعال باید با درمان‌های رفتاری آغاز شود، از قبیل:
- بازآموزی مثانه: این درمان شامل افزایش فواصل بین تخلیه مثانه در طول یک دوره حدوداً ۱۲ هفته‌ای است که مثانه را برای نگه‌داشتن طولانی‌تر ادرار و کاهش دفعات ادرار آموزش می‌دهد.
- اصلاح رژیم غذایی: شما باید از مصرف هرگونه مواد غذایی که موجب تحریک مثانه شده و یا به‌عنوان یک ادرارآور عمل می‌کند، اجتناب کنید. این مواد غذایی می‌تواند کافئین، الکل، نوشیدنی‌های گازدار، محصولات مبتنی بر گوجه‌فرنگی، شکلات، غذاهای تند و شیرین‌کننده‌های مصنوعی را شامل شود. به‌علاوه، مصرف غذاهای دارای فیبر بالا نیز از اهمیت برخوردار است، چراکه یبوست ممکن است موجب تشدید علائم و نشانه‌های سندرم مثانه بیش‌فعال شود.
- نظارت بر مصرف مایعات: به‌منظور جلوگیری از یبوست و غلظت بیش از حد ادرار باید مایعات کافی بنوشید، اما توصیه می‌شود از نوشیدن مایعات قبل از خواب که ممکن است به ادرار شبانه منجر شود، اجتناب کنید.
- تمرینات ورزشی کگل: این تمرینات ورزشی به تقویت عضلات اطراف مثانه و پیشابراه و بهبود کنترل مثانه و کاهش فوریت و دفعات تخلیه ادرار کمک می‌کند. ورزش عضلات لگن به مدت پنج دقیقه سه بار در روز می‌تواند تفاوت چشمگیری در کنترل مثانه ایجاد نماید.
- داروها: درمان ممکن است شامل داروهایی مانند تولترودین آهسته رهش و تروسپیوم آهسته رهش باشد.
- عمل جراحی: انواع مختلفی از جراحی نیز در دسترس است. جراحی دارای کمترین تهاجم شامل کاشت دستگاه‌های تحریک‌کننده عصب کوچک در زیرپوست است. تحریک اعصاب موجب کنترل کف لگن شده و دستگاه‌ها قادر به دست‌کاری انقباضات اندام‌ها و عضلات کف لگن می‌باشد.
اقدامات پیشگیرانه
به منظور کاهش احتمال ابتلا به تکرر ادرار می‌توان اقداماتی را انجام داد. بهترین اقدام دفاعی ترک سیگار و حفظ وزن سالم است. شما همچنین می‌توانید از مصرف غذاها و نوشیدنی‌ها بلافاصله پیش از زمان خواب که موجب افزایش احتمال شب‌ادراری می‌شود، اجتناب کنید. برخی از این مواد غذایی عبارت‌اند از:
- الکل
- آب مرکبات
- قهوه
- چای
- گوجه‌فرنگی و محصولات مبتنی بر گوجه‌فرنگی
یبوست نیز می‌تواند از طریق ایجاد فشار بر روی مثانه موجب تکرر ادرار شود، بنابراین به‌منظور حفظ دفع منظم مصرف فیبر را افزایش دهید. همچنین، از پزشک بخواهید تا شیوه صحیح انجام تمرینات کگل لگن را به شما آموزش دهد. این تمرینات می‌تواند موجب تقویت عضلات کف لگن شود. چنانچه به علائم تکرر ادرار دچار هستید، به‌منظور بررسی عفونت دستگاه ادراری یا دیگر عارضه‌های پزشکی به پزشک مراجعه نمایید.