انواع دیالیز: هزینه و عوارض
دیالیز کلیه درمانی است که به‌عنوان جایگزینی برای بسیاری از عملکردهای طبیعی کلیه‌ها عمل می‌کند. دیالیز به بیماران مبتلابه نارسایی کلیه، امکان زندگی مناسب را فراهم می‌کند. هر نوع دیالیز دارای مزایا و معایبی است. بیماران اغلب می‌توانند نوعی از دیالیز طولانی‌مدت که مطابق با نیازهای آن‌ها باشد را انتخاب کنند.
دیالیز چیست؟
دیالیز درمانی است که وظایف کلیه را درصورتی‌که نتواند کار خود را انجام دهد، بر عهده می‌گیرد. دو نوع دیالیز وجود دارد:
همودیالیز: خون در خارج بدن از یک فیلتر عبور داده می‌شود، پاک‌شده و سپس به داخل بدن بازگردانده می‌شود. این عمل در یک مرکز دیالیز و یا در خانه قابل انجام است.
دیالیز صفاقی: خون در داخل بدن پاک‌سازی می‌گردد. یک مایع مخصوص وارد شکم می‌شود تا ضایعات را از خونی که از عروق کوچک در حفره شکمی عبور می‌کند، جذب کند. سپس مایع تخلیه می‌شود. این نوع دیالیز معمولاً در خانه انجام می‌شود.
چه افرادی نیاز به دیالیز دارند؟
اگر دچار بیماری مزمن کلیوی باشید، به دیالیز و در برخی موارد به پیوند کلیه نیاز خواهید داشت. مزمن بدین معنی است که شما در طول یک دورهٔ زمانی به‌تدریج عملکرد کلیه خود را از دست می‌دهید.برخی افراد دیالیز را قبل از بروز علائم نارسایی کلیه ازجمله حالت تهوع، خستگی، تورم و استفراغ شروع می‌کنند. حتی اگر هیچ‌گونه علائمی نداشته باشید، اگر تست‌های آزمایشگاهی نشان‌دهندهٔ سمی بودن ضایعات خون باشند ممکن است شروع به انجام درمان کنید.
زمان شروع دیالیز بستگی به سن، میزان انرژی، وضعیت سلامت کلی و میزان تمایل به تعهد به برنامهٔ درمانی دارد. بااینکه دیالیز می‌تواند باعث بهتر شدن حال بیمار و زندگی طولانی‌تر شود، اما وقت زیادی را از بیمار می‌گیرد.پزشک زمان شروع درمان را برای شما تعیین می‌کند. وی همچنین نوعی از درمان که بهترین تأثیر را برای شما خواهد داشت بیان می‌کند.
روش کار همودیالیز
ابتدا به یک عمل جراحی جزئی جهت ایجاد دسترسی مستقیم به جریان خون نیاز می‌باشد. این عمل را می‌توان به چند روش انجام داد:
فیستول
در روش فیستول (تحت عنوان فیستول شریانی وریدی یا فیستول A-V نیز شناخته می‌شود) شریان و ورید در زیرپوست بازو به هم متصل می‌شوند. بیشتر مواقع این اتصال در دستی انجام می‌شود که با آن نمی‌نویسید. پس از انجام فیستول A-V نیاز به ۶ هفته بهبودی است تا بتوان همودیالیز را انجام داد. سپس برای سال‌های زیادی قابل‌استفاده خواهد بود.
گرافت (گرافت شریانی وریدی یا گرافت A-V)
برای اتصال شریان (سرخرگ) و ورید (سیاهرگ) در زیرپوست از یک لولهٔ پلاستیکی استفاده می‌شود. دوره بهبودی پس‌ازاین عمل دو هفته است، بنابراین می‌توان سریع‌تر همودیالیز را شروع کرد. ماندگاری این روش به‌اندازه فیستول نیست و احتمالاً پس از چند سال نیاز به یک گرافت دیگر خواهد بود.خطر ابتلا به عفونت با انجام گرافت بیشتر است. همچنین باید بیشتر به پزشک مراجعه کنید تا از باز بودن گرافت اطمینان حاصل شود.
کاتتر (کاتتر ورید مرکزی)
اگر سریعاً نیاز به شروع همودیالیز باشد، می‌توان از این روش استفاده کرد. یک لوله قابل‌انعطاف (کاتتر) وارد یک ورید در گردن، زیر استخوان ترقوه یا در کنار کشاله ران می‌شود. این کار برای مدت زمان کوتاهی انجام می‌شود. در حین همودیالیز یا می‌نشینید و یا به پشت‌روی صندلی دراز می‌کشید. متخصص دو سوزن را وارد بازو و در محلی که فیستول یا گرافت واقع‌شده است، می‌کند. یک پمپ در دستگاه همودیالیز به‌آرامی خون را به بیرون می‌کشد و سپس وارد دستگاه دیگری به نام دیالیزی می‌کند. این عمل درواقع کار کلیه را انجام می‌دهد و نمک، ضایعات و مایعات اضافی را تصفیه می‌کند. خون تصفیه‌شده از طریق یک سوزن دیگر در بازو به بدن بازگردانده می‌شود.
شما می‌توانید همودیالیز را در بیمارستان، یک مرکز درمان دیالیز یا در خانه انجام دهید. اگر در مرکز انجام شود ۳ تا ۵ ساعت به طول می‌انجامد و ۳ بار در هفته نیاز به انجام آن خواهد بود. اگر همودیالیز در خانه انجام شود باید ۶ تا ۷ روز در هفته و هر بار به مدت ۲ تا ۳ ساعت برای آن‌وقت صرف شود.
روش کار دیالیز صفاقی (PD)
در این روش از غشاء شکم برای تصفیه خون استفاده می‌شود. چند هفته پیش از شروع درمان، یک کاتتر در نزدیکی ناف قرار داده می‌شود. پس از بهبود این ناحیه، نحوهٔ انجام PD آموزش داده می‌شود زیرا باید توسط خودتان انجام گردد.
از کاتتر برای انتقال محلول دیالیز از یک کیسه به شکم استفاده می‌شود. این مایع مخصوص حاوی آب، نمک و افزودنی‌های دیگر هست که ضایعات و مایعات اضافی داخل بدن را به خود جذب می‌کند. پس از چند ساعت تخلیه‌شده و وارد یک کیسه جداگانه می‌شود. این فرایند «تبادل» نامیده می‌شود.
دو نوع دیالیز صفاقی وجود دارد:
دیالیز صفاقی مداوم گردشی (CCPD): در این روش برای تبادل از یک دستگاه استفاده می‌شود.
دیالیز صفاقی مداوم سرپایی (CAPD): تبادل با دست انجام می‌شود.
احتمالاً نیاز به انجام ۴ تا ۶ تبادل در روز خواهد بود. پزشک می‌تواند برای تصمیم‌گیری جهت انتخاب بهترین روش مطابق با شیوه زندگی‌تان به شما کمک می‌کند. برخی افراد هر دو روش را انجام می‌دهند.
عوارض جانبی
دیالیز موجب درد نمی‌شود. اگر در طول درمان یا پس از درمان درد دارید، بلافاصله پزشک خود را در میان بگذارید. بااین‌حال ممکن است برخی عوارض جانبی مشاهده شود. برای مثال پایین آمدن فشارخون شایع است. همچنین حالت تهوع، استفراغ، خشکی یا خارش پوست، گرفتگی عضلانی یا احساس خستگی شدید نیز ممکن است وجود داشته باشد.
می‌توان بااحتیاط در نوشیدن و خوردن غذا عوارض جانبی را کاهش داد. پزشک می‌تواند توصیه‌هایی را در مورد مقدار مصرف مایعات، پروتئین و نمک در اختیار شما قرار دهد. سعی کنید از چیزهایی که می‌توانند به کلیه آسیب برسانند مانند الکل، سیگار، و یا داروهای غیرمجاز پرهیز کنید.
بیماران همودیالیزی نیز در معرض خطر افزایش عفونت هستند. برای سالم ماندن نکات زیر را رعایت کنید:
محل دسترسی به خون را برای کنترل قرمزی، چرک و تورم بررسی کنید و در صورت مشاهده هرگونه مورد مشکوک با پزشک خود تماس بگیرید.
پانسمانی که کاتتر را پوشانده است تمیز و خشک نگه‌دارید.
قبل و بعد از درمان از شخصی که می‌خواهد به شما کمک کند بخواهید تا دست‌های خود را با آب و صابون بشوید.
متوقف کردن دیالیز
این درمان باید کیفیت زندگی‌تان را حفظ کند و یا بهبود بخشد. اما در هرزمانی می‌توانید تصمیم به توقف درمان بگیرید. در این صورت با پزشک خود برای اطلاع از روش‌های درمانی دیگری که می‌توانند به شما کمک کنند مشورت کنید. تغییر در رژیم غذایی یا شیوه زندگی ممکن است موجب بهبود کیفیت زندگی شود.
اگر به دلیل افسردگی یا خجالت قصد متوقف کردن دیالیز را داشته باشید، به اشتراک گذاشتن احساسات خود با دیگران، مصرف داروهای ضدافسردگی و یا انجام هر دو ممکن است به شما برای اتخاذ یک تصمیم آگاهانه‌تر کمک کند.
هزینهٔ دیالیز
دیالیز می‌تواند یک‌بار مالی اضافه را به بیماران و خانواده‌ها تحمیل کند. آماده شدن ازلحاظ مالی و بررسی تحت پوشش قرار گرفتن درمان توسط بیمه پیش از شروع دیالیز می‌تواند بسیار مؤثر باشد. هزینه‌های دیالیز بسته به وضعیت بیمه و هرگونه مساله مالی دیگر متغیر می‌باشد.